mgr inż. Andrzej Chomiak

Instytut Technik Innowacyjnych EMAG(CNB)40-189 Katowice ul. Leopolda 31

Tytuł: Krajowy system poprawy efektywności energetycznej jako realizacja zadańwynikających z Dyrektywy 2006/32/WE (ESD).

Streszczenie: Krajowy cel w zakresie oszczędnego gospodarowania energią zawartyw przygotowywanej ustawie o efektywności energetycznej implementuje wskazania zapisane w Dyrektywie 2006/32/WE z dnia 5 kwietnia 2006 r. Zadania w zakresie racjonalizacji zużycia paliw i energii wraz z poprawą efektywności energetycznej skierowane do jednostek sektora publicznego i wdrożenie w przedsiębiorstwach energetycznych systemu białych certyfikatów, pozwolą uzyskać do 2016 r. zmniejszenie o 9% krajowego zużycia energii finalnej w odniesieniu do 2007 r.

Wstęp.

Prowadzona przez Unię Europejską polityka zrównoważonego rozwoju znajduje szczególne ujęcie w pakiecie klimatyczno-energetycznym z określonymi w nim zadaniami realizacji do 2020 r. efektu 3 x 20 tj. 20 % redukcji emisji CO2 do atmosfery, 20 % zmniejszenia zużycia energii oraz 20 % udziału odnawialnych źródeł energii (OŹE) w jej wytwarzaniu. Zadania te są możliwe do realizacji poprzez poprawę efektywności wykorzystania energii przez odbiorców końcowych, jak również poprzez działania racjonalizujące zużycie nośników energii pierwotnej nieodnawialnej pozyskiwanych z zasobów wnętrza Ziemi.

1. Ustawa o efektywności energetycznej jako implementacja zadań określonychw Dyrektywie 2006/32/WE (ESD).

Przyjęta przez Parlament Europejski i Radę Dyrektywa 2006/32/WEz dnia 5 kwietnia 2006 r. (Dyrektywa ESD) [1] w sprawie efektywności końcowegowykorzystania energii i usług energetycznych wyznacza ramy dla krajowych programówpoprawy tej efektywności w przedsiębiorstwach energetycznych i u odbiorców końcowych. Jej wdrożenie do prawa krajowego w wyznaczonym terminie stanowi obowiązek państwczłonkowskich Unii Europejskiej. W Polsce implementacja zadań określonych w DyrektywieESD ma miejsce w tworzonej ustawie o efektywności energetycznej, której projekt [3] w ostatniej wersji nr 11 został opublikowany przez Ministerstwo Gospodarkiw dniu 5 listopada 2009 r. Tworzenie zapisów prawnych poprzedzone było opracowaniemKrajowego Planu Działań dotyczącego efektywności energetycznej [2]. Wskazany w nim system poprawy efektywności energetycznej w poszczególnych sektorach gospodarki charakteryzuje środki służące temu celowi i przewiduje zadania dla jednostek sektora publicznego (JSP) oraz przedsiębiorstw energetycznych (PE). Przygotowywana ustawa o efektywności energetycznej zawiera Krajowy Cel Wzrostu Efektywności Energetycznej (rozdział 2) na lata 2008 – 2016, który określa minimalne roczne efekty w zakresie racjonalizacji zużycia energii końcowej (finalnej) przez JSP oraz wskazuje obowiązkowe zadania w działalności wytwórczej i przesyłowej PE dostarczających energię elektryczną,ciepło i gaz ziemny do odbiorców na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. Realizacja zadańzapisanych w Dyrektywie ESD poprzez ich wdrożenie w systemach energetycznych państw2Unii Europejskiej będzie praktycznym potwierdzeniem wcześniejszych wspólnych ustaleńzawartych w „Zielonej Księdze w sprawie racjonalizacji zużycia energii: COM/2005/265” [4]opublikowanej przez Komisję Europejską w dniu 22 czerwca 2005 r. Główna misja w niejzawarta odzwierciedlona została w haśle przewodnim „Zrobić więcej za mniej”.

2. Efektywność energetyczna w świetle zrównoważonego rozwoju gospodarki.

Poprawa efektywności energetycznej końcowego wykorzystania energii przez jej finalnych odbiorców oraz wzrost efektywności energetycznej systemów wytwarzającychi przesyłających nośniki energii zmniejszy emisje CO2, będącego jednym z gazówcieplarnianych (GHG – greenhouse gases). W atmosferze ziemskiej CO2 oraz inne gazy trój- i wieloatomowe stanowiące antropogeniczne produkty działalności technologicznej intensyfikują tzw. efekt cieplarniany zagrażający równowadze klimatycznej globu. W okresie stu lat XX w. średnia temperatura na Ziemi wzrosła o 0,74 °C (w Europie o ok. 1 °C) ze szczególną intensywnością w drugiej połowie tego okresu, gdy działalność technologiczna gospodarki światowej była najbardziej dynamiczna. Ta tendencja musi zostać w XXI w.powstrzymana, gdyż grozi to wzmożeniem efektu cieplarnianego i dalszym wzrostem średniej temperatury w ciągu bieżącego stulecia o 1,8 °C, a nawet o 6,4 °C wg różnych scenariuszy ekspertów klimatologii. Aktualne raporty ONZ–owskiej agendy ds. ochrony klimatu IPCC jednoznacznie potwierdzają to zjawisko [5]. Wpływ wzrostu temperatury globalnej można już aktualnie odczuć w różnych miejscach na powierzchni Ziemi poprzez intensywne topnienie kontynentalnych lodowców i pól lodowych Arktyki, przez częste fale upałów oraz zmiennośći gwałtowność zjawisk pogodowych w szczególności na terytorium Europy. Dlatego Unia Europejska staje na straży zrównoważonego rozwoju gospodarczego świata i jest liderem w inicjatywach przeciwdziałających zmianom klimatycznym na Ziemi. Główny priorytet polityki energetycznej krajów Unii Europejskiej to zrównoważony rozwój gospodarkieuropejskiej i światowej. Zrównoważony rozwój to niezakłócona równowagaw biosferze i gwarancja możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb poszczególnychspołeczności i obywateli zarówno współczesnego pokolenia jak i przyszłych generacji.W polskim prawodawstwie istnieje zapis o zrównoważonym rozwoju, ma to miejsce zarównow Konstytucji RP (art.5) jak również w Prawie ochrony środowiska (art.3 ustawy).

3. Zastosowanie innowacyjnych technologii dla poprawy efektywności energetycznej.

W przygotowywanej ustawie [3] efektywność energetyczna jest definiowana jako stosunek uzyskanej wielkości efektu użytkowego danego obiektu, instalacji lub urządzenia technicznego, użytkowanego lub eksploatowanego w typowych warunkach, do ilości energii zużytej przez ten obiekt niezbędnej do uzyskania tego efektu (rys. nr 1).

rys1_efektywnosc_energetyczna_mRys. nr 1 – Definicja efektywności energetycznej.

Racjonalizacja zużycia energii końcowej oraz poprawa efektywności energetycznej systemów wytwórczych i przesyłowych są gwarancją wzmocnienia bezpieczeństwa energetycznego gospodarek europejskich, jednocześnie mają wpływ na ochronę atmosfery przed nadmierną emisją CO2 i innych gazów cieplarnianych. Zastosowanie technologii innowacyjnych w systemach energetycznych poprawi ich efektywność energetyczną. Obszary innowacyjnych technologii w systemach energetycznych to:

-maszyny i urządzenia energetyczne nowej generacji,

-układy cieplne oparte na OŹE (odnawialne źródła energii),

-wykorzystanie obiegów z reaktorami jądrowymi do kogeneracyjnego wytwarzaniaciepła i energii elektrycznej,

-wdrażanie czystych technologii węglowych (CTW) opartych na systemach CCS,trigeneracji, obiegach gazowo-parowych IGCC.

Poprawa efektywności energetycznej możliwa jest również poprzez zastosowanie dostępnych i sprawdzonych technologii w zakresie termomodernizacji budynków (rys. nr 2) i sieciciepłowniczych (rys. nr 3), co zapewnia uzyskanie oszczędności w końcowym zużyciu energiicieplnej rzędu 15-35 % w stosunku do stanu sprzed modernizacji obiektu.

rys2_efektywnosc_energetyczna_mRys. nr 2 – Efektywność wykorzystania energii w budynku.

 

rys3_efektywnosc_energetyczna_m

Rys. nr 3 – Efektywność energetyczna systemu ciepłowniczego.

W Polsce struktura zużycia energii z podziałem na rodzaje paliwa wg danych Eurostatuw 2006 r. [6] wskazuje na zdecydowany prymat paliw stałych (ok. 60% bilansu) i nikły (ok. 7%) dla OŹE. Zadania postawione dla Polski w planie oszczędności energii krajówUE-27 do 2016 r. przewidują w krajowym celu zmniejszenie zużycia energiio DQ = 53 452 GWh, co odpowiada oszczędności rzędu 4,59 Mt.o.e. i stanowi spadek o 9%w odniesieniu do aktualnego (stan na 2007 r.) krajowego zapotrzebowania energii.Te ambitne cele wymagają wdrożenia innowacyjnych technologii (CTW) wykorzystaniawęgla jako paliwa energetycznego, jak również szerokiego wsparcia i mechanizmów finansowania dla powszechnego stosowania systemów cieplnych wykorzystujących potencjał lokalnych zasobów OŹE. Jednocześnie zastosowanie innowacyjnych technologi ienergetycznych wpłynie na rozwój gospodarczy kraju i poprawi istniejące standardy infrastruktury.

4. Krajowy system białych certyfikatów jako skuteczne narzędzie osiągnięcia celówunijnego pakietu klimatyczno-energetycznego.

W przygotowywanej ustawie o efektywności energetycznej [3] zapisano krajowy cel w zakresie oszczędnego gospodarowania energią na lata 2008-2016 z podziałem zadań dla jednostek sektora publicznego i obowiązków przedsiębiorstw energetycznych dostarczającychenergię elektryczną, ciepło lub gaz ziemny do odbiorców końcowych (rys. nr 4).

rys4_efektywnosc_energetyczna_mRys. nr 4 – Krajowy cel i zadania w zakresie oszczędnego gospodarowania energią.

Ustalony krajowy cel indykatywny w zakresie oszczędnego gospodarowania energią wymaga uzyskania do 2016 r. oszczędności energii finalnej w ilości nie mniejszej niż 9% jej krajowego zużycia w 2007 r. jako roku odniesienia (art. 5 ustawy). Dla kontroli tego celu Minister Gospodarki co 3 lata sporządzi i przedstawi do zatwierdzenia Radzie Ministrów krajowy plan działań dotyczący poprawy efektywności energetycznej na okres do 2016 r.(art. 7 ustawy). Jednostkom sektora publicznego (rys. nr 5) wskazano, jako działania wzorcowe, zadania w zakresie poprawy efektywności energetycznej w odniesieniu do administrowanych budynków o pow. > 250 m2 i dla eksploatowanych przez nie urządzeń technicznych oraz instalacji.

rys5_efektywnosc_energetyczna_mRys. nr 5 – Zadania jednostek sektora publicznego w zakresie poprawy efektywności energetycznej.

Realizacja tych zadań ma następować poprzez stosowanie środków poprawy efektywności energetycznej ujętych w katalogu tych środków oraz przez wdrażanie innowacyjnych technologii. Ocenę tych działań mają zawierać audyty efektywności energetycznej sporządzane co najmniej raz na 10 lat. Jednostki sektora publicznego są zobowiązane do dnia 31 grudnia 2015 r. uzyskać roczną oszczędność energii finalnej w ilości nie mniejszej niż 1 %jej średniego zużycia z 3 kolejnych lat poprzedzających dany rok oceny. Wsparcie finansowe dla realizacji tych zadań zapewnią instrumenty służące inwestycjom poprawiającymefektywność energetyczną i mechanizm ich pozyskania. W krajowym celu w zakresie oszczędnego gospodarowania energią szczególne działanie przypisano przedsiębiorstwom energetycznym wytwarzającym lub przesyłającym energię odbiorcom końcowym. Zgodnie z art.14 przygotowywanej ustawy przedsiębiorstwa energetyczne będą zobowiązane corocznie uzyskiwać świadectwa efektywności energetycznej, będące potwierdzeniem ilości zaoszczędzonej energii (w tonach oleju ekwiwalentnego o Wd = 41,868 GJ/t.o.e.) jako efektu realizacji przedsięwzięć racjonalizujących zużycie paliw i energii w eksploatowanych urządzeniach, instalacjach i obiektach. Nadzór i monitoring nad wykonaniem tych zadań będzie sprawował Urząd Regulacji Energetyki. W oparciu o system corocznych przetargów zostaną wybrane najlepsze przedsięwzięcia służące poprawie efektywności energetycznej. Minimalny efekt oszczędności energii to równowartość 10 t.o.e., który powinien być uzyskiwany średniorocznie przez co najmniej15 lat. Ten zysk energetyczny wykaże opracowanie audytingowe, a Prezes URE wyda świadectwo efektywności energetycznej o wartości wyrażonej w t.o.e. odpowiadającej ilości zaoszczędzonej energii w wyniku zrealizowania danego przedsięwzięcia.

rys6_efektywnosc_energetyczna_mRys. nr 6 – System Białych Certyfikatów ( świadectwa efektywności energetycznej).

System realizacji obowiązku poprawy efektywności energetycznej w przedsiębiorstwach energetycznych dostarczających odbiorcom końcowym energię elektryczną, ciepło lub gaz ziemny nazwano „systemem białych certyfikatów” (rys. nr 6). Wykorzystano w nim doświadczenia praktyczne kilku państw UE (Francja, Włochy, Wielka Brytania), gdzie wcześniej ten system został wprowadzony do stosowania.

5. Podsumowanie.

Poprawa efektywności systemów energetycznych wraz z upowszechnieniem stosowania technologii opartych na odnawialnych źródłach energii oraz racjonalizacja zużycia energii końcowej przez odbiorców wskazana została do krajowej implementacji w Dyrektywie 2006/32/WE z dnia 5 kwietnia 2006 r. Zapisany w przygotowywanej przez Ministerstwo Gospodarki ustawie o efektywności energetycznej krajowy cel w zakresie oszczędnego gospodarowania energią wymaga realizacji zadań w jednostkach sektora publicznego i wdrożenia w przedsiębiorstwach energetycznych systemu białych certyfikatów. Zracjonalizowanie zużycia energii przez końcowych odbiorców oraz poprawa efektywności energetycznej systemów wytwarzania i przesyłania energii są warunkiem uzyskania do 2016 r. krajowego celu zmniejszenia o 9% zużycia energii finalnej. Osiągnięcie tego celu w istotnej mierze zredukuje bieżące emisje gazów cieplarnianych oraz zmniejszy krajowe zapotrzebowanie na paliwa pierwotne z zasobów nieodnawialnych.

Literatura:

[1] Dyrektywa 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych.

[2] Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej (EEAP), Departament Energetyki MinisterstwaGospodarki, czerwiec 2007 r.

[3] Ustawa o efektywności energetycznej – projekt z dnia 5 listopada 2009 r. wersja 11, Ministerstwo Gospodarki

[4] Zielona księga w sprawie racjonalizacji zużycia energii. COM(2005) 265 - Komisja Europejska 22.6.2005 r.

[5] Intergovernmental Panel on Climate Change. www.ipcc.ch IPCC2007– Raport syntetyczny. Zmiana klimatu 2007, wyd. IOŚ Warszawa 2009 r.

[6] Eurostat - Jahrbuch 2009

/artykuł opublikowany w nr 1/2010 Energia i Budynek/

Dodatkowe informacje